Bir Galandar (Galandaris) Geleneği
Rumi Takvime göre her yılın ocak ayının 13.cü gününü 14.güne bağlayan gecede kutlanır. Galandar Galandaris Rumlardan kalma Ermeni Bayramıdır Aslında GALANDAR GALANDARİS GELENEĞİ
İSTANBUL-Çocukluğumuzdan aklımıza kalan ancak 1980 yıllarına kadar köyümde kaldığım sürede geleneklerimizin unutulmaz bir parçası olan GALANDARİS günümüzü sizler unuttunuz ama biz unutmadık.
İnsanlarımızın yöresel olarak bir çok gelenek örf ve adetleri vardır hiç şüphesiz işte buradan baktığımız zaman Karadeniz bölgesinin öz geleneği olan ve unutulmaya yüz tutan GALANDARİS günümüz bugün ve bu gece memleketimizde gençlerimiz tarafından her yeni yılın on üçüncü gününde köylerimizde yaşatılır.
GALANDARİS NEDİR ve KİMLER KUTLAR?
Karadeniz bölgesinin örf adet ve geleneklerinden biri olan Galandaris bir eğlencedir nasıl kutlanır diye sorusuna ise köyler de gençlerimiz arasında bir birliktelikle başımıza tül çorap geçirir yada yüzümüzü boyarız başımıza fes foter benzeri şeyler takarız hiç kullanmadığımız eşyaları giyeriz bu elbiseler yamalı yırtık veya ters giyer dikkatimizi dağıtırız ses tonumuzu tanınmamak için değiştiririz. ve gruplar halinde köyde yaşayan komşularımızın kapılarını çalarız kapıyı açan ev sahibine torbayı atar ve yiyecek ve içecek türü şeylerin konulmasını isteriz verilmemesi durumunda kavga eder gibi gürültü yapar ve sonrasında başka komşunun kapısını çalarız.
PROĞRAMCI ZEKİ GÖKCE’YE ŞOK MESAJ
İstanbul’da yayın yapan 93,3 Karadenizin sesi radyosunda program sunan gazeteci Zeki Gökçe ye mesaj atan Gazeteci arkadaşı Sadullah DERVİŞOĞLU ise 'GALANDARİS' gününüzü kutlarım demiş programcı Zeki Gökçe ise bu mesaj karşısında yayında şöyle der.
Sevgili Sadullah kardeşim Galandaris nedir der ve yayına bağlanan DERVİŞOĞLU ise GALANDARİS in bir gelenek olduğunu ve köylerimizde her ocak ayının on üçüncü günü ve gecesi kutlanır.
Bu anlamda sizinde gününüzü kutlarım diyen DERVİŞOĞLU’na sunucu Gökçe ise şöyle cevap verdi Evet değerli 93,3 radyo k dinleyicileri unutulmaya yüz tutmuş bu geleneğimizi bizlere hatırlatan değerli gazeteci kardeşim Sadullah DERVİŞOĞLU’na teşekkür ediyorum babaannem bunlardan bahsederdi bana diyen Gökçe sözünü bitirmeden bu günü hatırlayan bir çok hemşerimiz ise bu günün önemi ile ilgili anılarını radyo ya mesajla ve telefonla bağlanarak paylaştılar.
Bu anlamda bizler gazeteciler olarak toplumun unutulmaya yüz tutmuş bu geleneklerimizi her yıl hatırlatmak bizim de başlıca görevlerimizden bir tanesidir.
GALANDARİS GELENEĞİ
İşte sizlere bir tane daha bizi biz yapan ve bize has geleneklerimizden biri……
Bilindiği üzere, eski kocakarı hesabına göre Ocak ayının 13’ünü 14 bağlayan gece Galandar gecesidir, yanı eski hesaba göre Ocak ayının başlangıcıdır. Eskiden beri var olan ve günümüze kadar hafızalarda ulaşan bir gelenektir ama üzülerek belirteyim ki bu gün bu gelenekten eser kalmamıştır.
Nedeni de sanayileşme ve kalkınmanın bir sonucu olarak toplumumuzun bedel ödemeye devam ederek birçok gelenek ve göreneklerimizi terk ettiğimiz gibi bazı adetlerimizi de terk etmek zorunda kaldık bu tüm hızıyla devam etmektedir.
Ocak ayı, yani galandar ayının başladığı gün olan gece köyün delikanlıları kendi aralarında gruplar halinde toplanırlar. Her grup kendi arasında birtane de KARAKONCOLOS denen bir lider seçerler.
Bu kişi kadın elbisesi veya kendini tanınmayacak halde üstü başını eski yırtık elbiseler ve hayvan postları ile sarar, beline ve boynuna ziller ve hobeçler takar ve bu şekilde giyinerek yüzünü kara kazanın altındaki maniyalarla siyaha boyayarak tanınmaz hale gelirdi.
Zaten bu işin esprisi de budur. Gençler bu çalışmayı yaparken, köylerdeki ailelerde de kendi arasında galandarisler gelecek diye bir hazırlık yaparak gelecek karakoncololara verecekleri nevaleleri hazırlıyorlardı. Bu nevaleler nelerdir(ceviz, fındık, kestane, elma, erik-elma kurusu hoşaf, koliva, küpte armut, küçük ince hurma, üvez, kabak kurusu, lori, kabak felisi, kurumuş et, yumurta gibi………).
Eskiden kar çok olurdu 1-1,5 metre civarında yollar kapalı olurdu evlere ulaşmak zordu, gruplar önceden gidecekleri evleri planlarlardı ve yola çıkarlardı, önde lider durumundaki karakoncolonun boğazında nevale dolduracağı bir kemence, ellerinde elektrik yaygın değildi idare lambası(gazlifener) veya denizci feneri bulunurdu, diğer elinde de kalın bir sopa evlere yanaştıkları zaman başlarlardı galandaris manisini söylemeye……..
Kalandar kalandar gecesi,
Devlet bacası
Torbamı dolduran cennet hocası,
Doldurmayan cehennem zebanisi,
Üste erkek uşak,
Ahırda dişi buzak, ne verirsen ver…..
Ver Allah ver dolsun torba veya hemence
Veya…..
İşte gelduk kapunuza
Selam verduk yapınıza
Selamumi almazsaniz
Daha gelmem kapunuza…..gibi…….diyerek torba veya hemenceyi uzatarak ev sahipleri gönüllerinden ne koparsa verirlerdi.
Toplanan bu yiyecekler arkadaşlar kendi aralarında bir eğlence düzenleyerek…..kemençe ve kaval eşliğinde horon oynayarak karşılıklı atma türki atarak sabahlarlar ve bu nevaleleri de gönüllerince şakalaşarak bitirirlerdi……Bu yazdıklarım 1970 yılların başında bizlerinde çocukluk yıllarına rastlayan ve heyecanla beklediğimiz bir adet idi.
Aşağıda Yeni ve Eski ay isimleri….
Ocak = Galandar
Şubat= Küçük Ayı
Mart= Mart
Nisan= Abril Ayı
Mayıs= Mayıs
Haziran= Kiraz Ayı
Temmuz= Çürük Ayı
Ağustos= Ağustos
Eylül= İstavrit Ayı
Ekim= koç Ayı
Kasım= Üzüm Ayı
Aralık= Sığırgoyan Ayı